Leren van de crisis: wat als?

Gedurende de coronacrisis ontstonden er grote leveringsproblemen in de zorg. Volgens Erik van Raaij, hoogleraar Inkoop in de Zorg, is nu actie nodig om deze situatie in de toekomst te kunnen voorkomen.

Erik van Raaij

Hoogleraar Inkoop in de Zorg
Erasmus Universiteit Rotterdam
& Teamlid Deskundigen Betaalbare Zorg bij Nevi

Welke producten waren niet leverbaar?

“Het gaat om een scala aan producten. Er was een gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen voor zorgverleners in ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en de thuiszorg.

Daarnaast ging het om producten zoals bijvoorbeeld beademingsapparatuur en andere apparatuur voor de intensive care. Verder kun je denken aan testkits om te bepalen of iemand corona heeft of heeft gehad.”

Wat was daarvan de oorzaak?

“Dit was een wereldwijde crisis die ongekend snel om zich heen greep. Van het ene op het andere moment had iedereen behoefte aan dezelfde producten terwijl tegelijkertijd veel bedrijven die deze producten vervaardigen niet meer konden functioneren. De vraag explodeerde en het aanbod implodeerde.”

Had deze situatie kunnen worden voorkomen?

“Met de kennis van nu heeft natuurlijk iedereen ideeën hoe het beter had gekund. Het feit is dat niemand op dat moment had kunnen bedenken hoe deze crisis zich zou ontwikkelen en wat de juiste actie zou zijn.

Als je terugkijkt, vind ik dat wij het hier in Nederland nog best goed hebben gedaan. Wat nu belangrijk is, is dat wij leren van alle ervaringen en de veerkracht oftewel ‘resilience’ van onze toeleverketens vergroten.”

Hoe kunnen wij deze kennis en ervaringen omzetten in acties?

“Tijdens de crisis zijn er samenwerkingsverbanden ontstaan tussen academische, topklinische en algemene ziekenhuizen. De ziekenhuizen kunnen van elkaar leren.

Hoe pak jij zaken aan, kunnen wij de inkoop coördineren? Zijn er ziekenhuizen die excelleren op bepaalde vlakken, op het hergebruik van materialen door sterilisatie bijvoorbeeld?

Wat goed ging in de zorg moet verder worden ontwikkeld. Wat niet goed ging, kan nu worden verbeterd. Dat is de horizontale samenwerking.”

Zijn er ook andere vormen van samenwerking?

“Je kunt daarnaast heel veel baat hebben bij verticale ketensamenwerking. Openheid, een dialoog starten en samen op zoek gaan naar oplossingen binnen de keten is nu enorm belangrijk.

Door samenwerking, zowel horizontaal als verticaal, kun je kennis delen en producten en procedures verbeteren

Je denkt misschien als inkoper risico’s te spreiden door bij drie verschillende tussenpersonen te bestellen. Maar in werkelijkheid blijkt misschien dat de producten van alle drie de tussenpersonen dieper in de keten bij dezelfde producent vandaan komen.

Dat moet door meer openheid veranderen. Wie is de uiteindelijke producent? Dat is de kennis die je moet hebben.”

Is prijsvoordeel een belangrijk voordeel van ketensamenwerking?

“Natuurlijk kun je door inkoop te bundelen, door meer volume, vaak een betere prijs krijgen. Veel belangrijker is echter dat je door samenwerking, zowel horizontaal als verticaal, kennis deelt en producten en procedures kunt verbeteren.

Het gaat niet om het goedkoopste product, maar om het product dat voldoet aan jouw kwaliteitseisen tegen de best mogelijke totale kosten. Dat is iets heel anders.”

Heeft u nog tips voor de zorg?

“Tijdens de crisis zijn er nieuwe vormen van zorg ontstaan. Neem zorg op afstand. In een aantal gevallen kun je prima werken met een online consult. Het scheelt tijd, is in sommige gevallen net zo effectief en soms prettiger voor de patiënt.

Een andere tip is denken in alternatieven. Stel dat een andere wereldwijde crisis ontstaat. Als dan internationaal transport opnieuw een probleem is, moeten wij lokaal op zoek gaan naar oplossingen.

Zijn er bedrijven die IC-bedden, beademingsapparatuur, maskers en andere persoonlijke beschermingsmiddelen kunnen produceren? Zo ja, welke zijn dit? Ontwikkel nu scenario’s om op zoveel als mogelijk ‘wat als’ vragen antwoord te kunnen geven.”