De begrippen innovatie en duurzaamheid zijn in de voedselindustrie niet meer weg te denken. Maar wat betekent dat in de praktijk?
Frank van Ooijen
Director Communication, Sustainability & FrieslandCampina Institute for Dairy Nutrition
1. Hoe draagt innovatie bij aan efficiëntere processen en duurzaamheid?
van Ooijen: ‘Innovatie en duurzaamheid zijn begrippen die je breed in onze hele onderneming vindt. Duurzaam innoveren doe je samen. Als ketenbedrijf met melkveehouderijen en zuivelfabrieken zijn we overtuigd van het belang van duurzaamheid. Er vindt dan ook regelmatig overleg hierover plaats tussen de verschillende disciplines bij FrieslandCampina. We zetten op dit moment concrete stappen op het gebied van broeikasgas-emissies en de overgang naar duurzame energie. In januari 2015 hebben we de mijlpaal bereikt van honderd procent groene stroom voor 35 zuivelfabrieken en vestigingen in Nederland. Hiervan is vijftig procent afkomstig is van eigen melkveehouderijen.’
2. Hoe motiveren we de consument om deel te nemen aan een circulaire economie?
van Ooijen: ‘Het probleem is niet dat de consument niet deel wil nemen aan een circulaire economie. De uitdaging ligt in het feit dat de consument niet bereid is daar veel meer voor te betalen. Daar zullen we smart oplossingen voor moeten vinden; we zullen hedendaagse productiemethoden die inefficient en weinig duurzaam zijn opnieuw onder de loep moeten nemen. We zijn Founding Partner van de circulaire economie in Nederland. Om tot slimme oplossingen te komen beginnen we dan ook bij onze eigen keten en werken we samen met verschillende partners. Zo is dit jaar een fabriek waar biobased pyrolese olie wordt geproduceerd in gebruik genomen voor duurzame energievoorziening. Ook kunnen we consumenten helpen iets te doen aan voedselverspilling. Bijvoorbeeld door goede informatievoorziening en kleinere portieverpakkingen.’
3. Welke innovaties zijn in staat het voedseltekort tegen te gaan?
van Ooijen: ‘Je ziet dat steeds meer en meer bijproducten – in tegenstelling tot tien jaar geleden – worden gebruikt als voedingsmiddel. Denk bijvoorbeeld aan wei, een vloeistof die ontstaat bij de productie van kaas. Vroeger werd dat gezien als afval. Nu vormen de wei eiwitten een belangrijk component in kindervoeding. Ons streven is om zuivel, gezonde basisvoeding volgens de Gezondheidsraad, beschikbaar te maken tegen een concurrerende prijs en juist daarom is het ook belangrijk een duurzame keten op te bouwen. Uiteraard wel tegen een zo laag mogelijke milieuprijs.’
Toine Timmermans
Programmamanager duurzame voedselketens, Wageningen UR
1. Hoe draagt innovatie bij aan efficiëntere processen en duurzaamheid?
Timmermans: ‘Vanwege de verwachte bevolkingsgroei en de stijging van welvaart hebben we in 2050 60% meer voedsel nodig. Qua innovatie zullen we enorme stappen moeten maken en daarin moeten we het hele voedselsysteem meenemen. Dat is niet eenvoudig; doordat voedsel in Westerse landen volop aanwezig is, is het voor sommigen een wegwerpartikel geworden, simpelweg omdat het kan. We zullen het voedselsysteem veel meer moeten gaan inrichten volgens principes van de circulaire economie. Een grote uitdaging ligt bij innovaties die de verspilling van grondstoffen tegengaan. Als je naar de cijfers kijkt, dan zie je dat dat de afgelopen vijf jaar nauwelijks is afgenomen, maar stabiel is gebleven. Daar valt nog een behoorlijke winst te halen.’
2. Hoe motiveren we de consument om deel te nemen aan een circulaire economie?
Timmermans: ‘Twee aspecten wil ik er graag uitlichten, omdat hierin de nodige stappen gezet kunnen worden. Hoe zorgen we ervoor dat de verpakkingsketen verduurzaamd, met zo laag mogelijk milieudruk? Dat vergt een samenwerking tussen verschillende disciplines; het is aan ontwerpers om na te denken over geschikte oplossingen voor het hergebruik van materiaal uit verpakkingen en marketeers zullen concepten moeten bedenken die de consument verleiden met verschillende, duurzame opties. Ook kun je denken aan inzamelsystemen die recyclen voor de consument nog makkelijker maken.
Ten tweede gaat het om gedragverandering. Als mensen dagelijks worden geconfronteerd met hun eigen hoeveelheid verspilling van voedsel, kan dit in een paar weken tijd met twintig tot veertig procent afnemen. Er worden bovendien allerlei slimme oplossingen ontwikkeld om de consument hierbij te helpen, denk bijvoorbeeld aan slimme apps of een slimme houdbaarheidschip.’
3. Welke innovaties zijn in staat het voedseltekort tegen te gaan?
Timmermans: ‘Climate Smart Agriculture helpt om ervoor te zorgen dat productie minder kwetsbaar is voor klimaatverandering, een van de grootste uitdagingen voor de landbouw. Hierdoor kunnen gewassen groeien met minder water of of zelfs in gebieden met ziltwater, denk aan kustgebieden.
Wat veel mensen echter niet weten is dat obesitas wereldwijd inmiddels een groter probleem vormt dan het voedseltekort. Dit vormt een uitdaging om aan te pakken omdat het een lifestyleverandering vergt van de consument. Nederland zou hier de komende jaren een koplopersrol in moeten pakken. Niet alleen vanwege de sterke internationale positie van onze agrifoodsector, maar ook vanwege de indicaties dat het ons lukt om de groei van obesitas onder jongeren terug te dringen.’
Ronald Visschers
Principal Consultant in the area of Food and Nutrition
1. Hoe draagt innovatie bij aan efficiëntere processen en duurzaamheid?
Visschers: ‘Veel processen zijn nog steeds heel traditioneel terwijl innovatie juist ‘out of the box-denken’ vereist. Een concreet voorbeeld hiervan is een droogtoren waarin vloeibare melk wordt verneveld tot poedermelk. Maar hoe zorg je ervoor dat alle druppels even groot zijn zodat er geen energie verloren gaat aan het drogen van de grote druppels terwijl de kleine druppels te heet worden? Bij TNO werken we vanuit de breedte en vonden we de oplossing hiervoor bij de technologie achter inkjetprinters. De druppels die hierbij worden gebruikt moeten namelijk ook van dezelfde grootte zijn. Uiteindelijk zullen we nieuwe ketens moeten vormen om te blijven innoveren.’
2. Hoe motiveren we de consument om deel te nemen aan een circulaire economie?
Visschers: ‘Er kunnen stappen worden genomen als je kijkt naar bijvoorbeeld het hergebruik van voedsel waarvan de houdbaarheidsdatum verlopen is. Hoe breng je deze producten weer veilig terug in de consumptieketen? Technologisch is er voldoende kennis beschikbaar, maar in veel gevallen zal de regelgeving vanuit de overheid moeten worden aangepast. Zodat deze technologie ook voldoende beschikbaar komt. Dit is daarom van grote invloed op de snelheid waarmee nieuwe initiatieven geïntroduceerd kunnen worden.’
3. Welke innovaties zijn in staat het voedseltekort tegen te gaan?
Visschers: ‘Onze voedselbehoefte zal toenemen. Daarom zullen we steeds meer bronnen en ingrediënten – die we tot voor kort niet gebruikten zoals blad- en stengelmateriaal, als voedsel – gaan inzetten. Uit deze zogenaamde zijstromen kan bijvoorbeeld hoogwaardige eiwit gehaald worden dat weer toegepast kan worden in vleesvervangers. En liggen nu al veel vleesvervangers, zoals insectenburgers, in de Nederlandse supermarkten. Nederland is wat dat betreft een vooruitstrevende industrie. Het zou daarom goed zijn als we ontwikkelingen op onze markt naar een Europees of Internationaal niveau zouden kunnen tillen. Men kan ook denken aan een innovatie als 3D-printing. Er zijn al interessante toepassingen van het 3D-printen van voedsel in bijvoorbeeld de zorg en de mogelijkheden zijn eindeloos.’
