Gezond, duurzaam en betaalbaar eten voor iedereen – dat is de ambitie van de provincie Zuid-Holland. Maar hoe krijg je dat voor elkaar? Gedeputeerde Han Weber en Voedselfamilies-voorzitter Drees Peter van den Bosch zijn het erover eens: de voedselketen moet op de schop.
Waarom vindt u dat Zuid-Hollandse boeren meer voor de omgeving moeten gaan produceren?
Weber: “We zitten in een gebied met veel bodemdaling en een hoge grondprijs. Wat je ziet is dat de concurrentie vanuit het buitenland oprukt. In China worden gigantische megastallen gebouwd, waar je als Zuid-Hollandse melkveehouder niet tegenop kunt. Zuid-Holland is dichtbevolkt en biedt daardoor een enorme eigen afzetmarkt. Vanuit de inwoners komt er steeds meer vraag naar duurzaam voedsel. Dat biedt kansen.”
Wat levert het duurzame eten van Zuid-Hollandse bodem op?
Weber: “Kortere voedselketens, dus minder schakels tussen producent en consument, maken de CO2-‘food’print kleiner. Daarnaast blijft er meer over voor de producent, die meer kan investeren in duurzaamheid. Onze doelen: produceren binnen de grenzen van milieunormen, verkorten van ketens, sluiten van kringlopen en versterken van de biodiversiteit realiseren wij samen langs deze weg.
De provincie heeft voor de Innovatieagenda duurzame landbouw 14 miljoen euro, waaronder Europese plattelandssubsidies vrij gemaakt om proeftuinen op te starten. Wij doen dit samen met de Voedselfamilies: een open netwerk van agrariërs, tuinders, ondernemers en kennisinstituten, die samen zoeken naar innovaties voor een duurzame voedselketen.”
Kunnen we die innovaties ergens zien?
Weber: “Op 18 oktober vindt de Oogstmarkt plaats in het Provinciehuis. U kunt daar lokaal en duurzam eten uit Zuid-Holland proeven. De markt is open van 11 tot 14 uur. Op 18 oktober vindt ook de Oogstdag plaats. Voedselmakers en beleidsmakers komen dan bij elkaar om de volgende stappen te zetten naar een duurzamere landbouwketen. Aanmelden voor deze dag kan via www.zuid-holland.nl/oogstweek.”
Waar loop je tegenaan als ondernemer in de transitie van de voedselketen?
Van den Bosch: “Je hebt te maken met een systeem dat zich in de afgelopen zestig jaar ontwikkeld heeft. Dat verander je niet zomaar. Iedereen zit in een regime: boeren produceren voor de grote massa, bij afnemers draait alles om schaalvoordelen en de consument is gewend aan veel keuze, gemak en een lage prijs. Om een omslag te bereiken moet je al die punten aanpakken.”
Hoe zou je het systeem willen inrichten?
Van den Bosch: “De afstand tussen consument en producent moet kleiner worden. De basis van ons voedsel moet van dichtbij komen. Hoe het wordt geproduceerd is ook belangrijk. Voorkom dat de producent de grond uitput, anders blijft er niets over voor toekomstige generaties. De productie, verwerking en consumptie van voedsel kunnen effecten hebben op mens en milieu. Door de kosten van die effecten mee te nemen in de prijs worden de juiste prikkels aan producenten en consumenten doorgegeven.
Waarom is het interessant om de voedseltransitie juist in Zuid-Holland vorm te geven?
Van den Bosch: “De regionale schaal van Zuid-Holland past mooi tussen het kleine niveau waar ik zit en de schaal van Nederland. Bovendien is het een regio met alle soorten landbouw – veeteelt, akkerbouw, kassen – én een wereldhaven om de hoek. Het kan een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld.”
Credits homepage afbeelding – www.beleefheteneethet.nl
Proeftuinen
In Zuid-Holland zijn proeftuinen om nieuwe vormen van duurzame landbouw uit te proberen. Een kennisteam bestaand uit Wageningen Economic Research, transitie-instituut DRIFT, HAS hogeschool en Inholland ondersteunt de proeftuinen. Hieronder beschrijven wij enkele proeftuinen.
Proeftuin: Groene Cirkel Kaas en bodemdaling.
In de Groene Cirkels Kaas en Bodemdaling werkt de provincie aan een duurzame toekomst voor het veenweidelandschap, het voortbestaan van agrarische bedrijven en betere zuivelproducten. Meerdere partners werken samen aan de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen voor de veeteelt op kruidenrijk grasland, mét hoge waterpeilen.
Het brengt kosten met zich mee om steeds de waterpeilen te verlagen voor de veeteelt in de veengebieden van het Groene Hart. Infrastructuur, wegen, kabels, leidingen en riolering verzakken hierdoor. Ook verbrandt het veen door het verlagen van het waterpeil. De CO2-uitstoot die hierbij ontstaat is zeer groot. Door de waterpeilen niet meer te verlagen, stoten we als Nederland dus veel minder CO2 uit. De winst hiervan kan bij de boer terechtkomen in de vorm van zogeheten CO2-credits.
De provincie onderzoekt deze verdienmodellen met zuivelfabriek De Graafstroom, Deltamilk, Rabobank en Waterschap Rivierenland. Zuivelfabriek de Graafstroom ontwikkelt een nieuwe premium kaas die nog gezonder en lekkerder is. En waarmee de zogeheten CO2-credits worden vermarkt. Op deze manier hopen we het verlies voor de boer meer dan volledig te compenseren als hij het waterpeil niet verder laat dalen.
Bekijk hier de video over de Groene Cirkels Kaas & Bodemdaling:
Proeftuin: Groenste Familie van Zuid-Holland
In deze proeftuin werkt de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland samen met korte-keteninitiatieven, zoals streekgebonden boxen, boerderijwinkels, boerenmarkten, voedselcoöperaties en natuurorganisaties. Het doel is zoveel mogelijk mensen enthousiast te maken voor duurzaam geproduceerd voedsel van dichtbij. Meer lokaal eten is beter voor het milieu, beter voor de boer en het landschap en leidt tot meer begrip en respect voor de herkomst van ons eten. Hoewel korte-keteninitiatieven aan populariteit winnen, hebben zij nog te weinig klandizie en omzet om op te kunnen schalen tot volwaardig alternatief voor de gewone supermarkt.
De Groenste Familie wil de initiatieven steunen in hun ontwikkeling door samen te werken, informatie te delen en een multimedia campagne te ontwikkelen. Er komt o.a. een website waarop de deelnemende boeren en korte keten partners hun producten aanbieden en hun verhaal vertellen (bedrijfsmissie, historie, omgang met en bijdrage aan het landschap).
Proeftuin: Elke Melk
Melkveehouder Matthijs Baan van de Hazendonkhoeve in Molenaarsgraaf start nog dit jaar het concept ElkeMelk in samenwerking met Top B.V. uit Wageningen. ElkeMelk ligt straks in de schappen bij de Albert Heijn in heel Nederland.
Deze wereldprimeur in melkverwerking biedt een ongekende beleving, smaakvariatie en is traceerbaar tot aan de koe. Bij elke melking wordt de melk van elke koe direct verwerkt, op kwaliteit gecontroleerd, nog warm uit de koe gepasteuriseerd, gekoeld en gebotteld. Op elke fles staat de naam van de koe, het tijdstip van winning, de samenstelling van de melk en een smaakindicatie. Omdat zij niet homogeniseren en standaardiseren behoud de melk zijn verse en pure smaak en voedingswaarde.
Het is verrassend hoeveel variatie in smaak en toepassingen deze onversneden melk biedt! Gaat u mee op ontdekkingstocht? Pannenkoeken bakken van de lekker volle melk van Gretha 3, eiwitrijke melk van Klara 12 na het sporten, of de melk van Floortje 31 bij de broodmaaltijd, omdat u die gewoon zo lekker vindt. ElkeMelk is nog vol in ontwikkeling, op de facebookpagina brengt Matthijs u regelmatig op de hoogte van de laatste nieuwtjes. Facebook.com/ElkeMelk
